Invitacija: Stvaranje umetnosti u šumi

Stvaranje umetnosti ima moć da očisti naš um i da napravi mesta za kreativan i izlečujući process. Prelepa stvar u vezi sa povezivanjem s prirodom na ovaj način je da ne postoje granice da se ostanete zatvoreni unutar i vaš izraz može da slobodno teče u skladu sa svetom oko nas. U ovom tekstu Brenda Spicer (Brenda Spitzer), vodič prirodne i šumske terapije, uči nas o invitaciji koju ona koristi tokom šumsko-terapijskih šetnji.

Provođenje vremena u prirodi i primećivanje detalja u prirodi bila je inspiracija za umetnike tokom vekova. Priroda nije samo pružala inspiraciju, već je takođe pružala brojne materijale koji mogu da se koriste da bi se proizvela prolazna umetnost tokom godine. Takva umetnost treba da je prolazna a simim tim je privremena. Pošto je izložena elementima iz prirode, cilj prolazne umetnosti je povratak zemlji.

Stvaranje prolazne umetnosti sa pronađenim materijalima može biti ključno iskustvo. Ono okuplja učesnike u momentu dok ostvaruju kontakt sa prizorima, zvucima, teksturama i mirisima prirodne sredine oko njih.

 Radi ove invitacije, tražila sam od moji učesnika da pronađu mesto u šumi koje osećaju da ih privlači. Tražila sam od njih da idu do tog mesta i da traže pristanak od njega za komunikaciju sa njim. Oni onda mogu da provedu neko vreme istražujući to njihovo mesto koristeći sva svoja čula. Tražila sam od njih da razmišljaju o svom izabranom mestu kao jednom bezbednom mestu gde mogu da izraze svoja razmišljanja i osećaje. Čim se učesnici osete udobno na svojim mestima, ja tražim od njih da sakupe neke prirodne materijale i da ih iskoriste da naprave nešto novo koje nikad ranije nije bilo na tom mestu, i da dopuste svojoj intuiciji da ih vodi. Ako oni žele, njihove kreacije mogu takođe da metaforički predstavljaju šta im se događa u životu u tom trenutku.

S obzirom da koriste prirodne materijale, njihove kreacije imaće prolazno trajanje i vremenom će se transformisati, jer će biti izložene godišnjim dobima i elementima iz prirode. Učesnici onda provode vreme stvarajući svoju umetnost u šumi. Tokom ove invitacije, vidi se da svako postaje apsorbovan u ovaj kreativni umetnički process. Kad dam znak zvonom, mi se onda okupljamo i posećujemo jedni drugima umetnička dela i razgovaramo o svojim iskustvima.

autor: Brenda Spitzer | Izvor: Shinrin-Yoku.org | prevod i obrada: S. Jovanović | MSPAAS ©2016

Destination Management of Health Tourism based on Forest Medicine Programs

Nataša Milić, Milica Ilinčić & Tamara Gađanski
MSc in Tourism Management

This paper is based on the extended case study of Serbia that was presented at the Conference in Budapest on the topic of Wellbeing Traditions and Health Tourism combined with conceptual model of destination competitiveness developed by previous researchers (Crouch and Richie, Dwyer and Kim). Medical tourism is in its infancy, local residents seem to be using spas less than their parents and grandparents, and very few foreign tourists visit Serbian spas at present, therefore it is important also to consider other forms of healing and health tourism in Serbia, such as authentic Serbian wellness programme and forest bathing therapy.

The multiplicity of players involved in the supply and delivery of tourism services make destination management more complex compared to the management of simple products by single firm, therefore destination competitiveness theory has been the focus of past research in the tourism field (Crouch, 2007). Crouch and Richie began to study the nature and structure of destination competitiveness in 1992, and based on that Dwyer, Mellor, Livaic, Edwards and Kim (2004) also undertook to contribute to the development of a general model of destination competitiveness (figure 1).  

Dwyer et al (2004)

 

The primary elements of the model include resources comprising endowed resources, both ‘natural’ (e.g., mountains, coasts, lakes, and general scenic features) and ‘heritage’ (e.g., handicrafts, language, cuisine, customs, etc.) resources; created resources (such as tourism infrastructure, special events, shopping, etc.); and supporting resources (such as general infrastructure, accessibility, service quality, etc.). Destination management is the second core component of their model comprising government and industry. Their model then shows resources and destination management interacting with tourism demand and situational conditions to influence destination competitiveness and socio-economic prosperity (Crouch, 2007, 2).

SWOT Analysis of Forest Medicine Programs in Serbia based on Model of Destination Competitiveness

Strengths	Weaknesses
Existing natural and heritage resources • Region of Serbia represents an important European biodiversity centre and a global centre of plant diversity. Forests occupy 29% of Serbian territory and a number of endemic species found in them is quite high (Ministry of Environment and Spatial Planning, 2011). • Water-based traditions in Serbia are based on the thermo-mineral springs, traditional healing and rehabilitation programs which are the base for today’s potential development of “Medical Spa” and “Mineral Springs Spa” tourism products which are defined in the tourism strategy of the Republic of Serbia (2005). There are over 50 health institutions and spas in Serbia, and the quality of the thermal water was known throughout history and was used for treating many diseases (Serbian Spa Association, 2014) •  Ethno villages and farms (salaš) are oases of peace in which people are able to relax and enjoy the local food, drinks and the music of local musicians. All the food that is offered to the guests is fresh and naturally grown and recipes are traditional and unique. Food preparation certainly occupies an important part of the Serbian family tradition (Popović, Timotijević, & Ristović, 2011). Ethno villages and farms offer a number of activities such as picking fruits, vegetables and medicinal herbs, mowing, donkey and horse racing, colourful festivals and traditional events, mountain biking, tractor races, culinary courses, making bread in a traditional way, folklore classes, and ancient customs and handicrafts workshops. • Looking at the Serbian traditional medicine its greatest application can be found in nutrition and prevention of illnesses with healing through domestic ingredients, such as food, herbs and mineral waters. It also includes non-invasive healing techniques, such as massages, healing with hands as well as prayers and visitation of holy places (Republika Srbija, Ministarstvo zdravlja, 2009). •  Practicing sports was always part of the Serbian tradition which is connected with national events, contests, games and activities of the community. Rounds are played in the squares or streets when celebrating a holiday or slava (traditional Serbian family celebration).	Weak created and supporting resources •  With a growing trend of healthier eating, Serbian nutrition has been greatly criticized for its reliance on large quantities of oil and fat and excessive consumption of meat and meat products (Dulović, 2013). Thus cuisine has very slowly started to adapt to these trends and some are looking for healthier variations of the traditional meals. •  As already stated there are over 50 thermal and climatic health resorts in Serbia with variety of mineral water springs, natural mineral gasses, medicinal mud and so on. Unfortunately, only around 5% of these capacities are used. Many Serbian spas lack investments for improvement of their services and infrastructure. Thus, their full capacities remain unused and Serbian spa tourism stays undeveloped. • Traditionally, spas are considered as places where elderly and people with poor health condition would go to treat their illnesses and find relief. However, modern way of life and contemporary trends seek for modernization of these traditional spa centres and treatments and are putting more accents on prevention, healthy lifestyles and wellness programmes. Only a number of Serbian spas have managed to follow these trends and bring innovation to their offer, while others are still facing many difficulties in achieving this and filling their capacities. Main reasons for this are relatively little or no investment in maintenance of spa resorts and construction of complementary guests’ infrastructure and lack of product innovation (Berber, Gajić and Đordević, 2010; Isailović, 2010). •  Weak quality of supporting infrastructure (accessibility) Demand and situational conditions • In modern culture in Serbia with emphasis on an aesthetic and attractive look (forever young and slim) cosmetic surgery (e.g. liposuction) is a quick way to correct consequences of the wrong way of living. Furthermore, using cosmetic surgery individuals are trying to hide the natural process of aging and unhealthy lifestyle. Although wellness and fitness movements are not supportive to instant corrections, some wellness centres have ordinations of plastic surgery so they could adapt to all demand needs (Isailović, & Matić, 2006, 12). There are many beauty salons in Serbia and it is common for women to regularly go to different treatments in beauty salons therefore demand for this type of tourism is weak. Spending time in forests in not very popular among Serbian population compared to other Balkan countries as shown in the Balkan Wellbeing research.
Opportunities	Threats
•    Serbia has a great potential for development of forest spa and wellness programs, given the unspoiled quality of its forests. •   Demand increase in the long term period. Nowadays, workshops and courses on spirituality have been on the rise. Even spa hotels and resorts have been organizing “special weeks” over the past few years. Those weeks are organized by professionals and devoted to particular themes such as yoga, dealing with stress, nicotine withdrawal, etc. These events are also known as “spa retreats” (Isailović and Matić, 2010). A great example of the spiritual dimension of Serbian wellness is a meditation while lying on hay which gently massages the body.  •   Good prospect for further development of alternative tourism activities, as wellness concept has developed in Serbia over the last decade first in mountain and spa resorts, but also in cities with numerous day city spa and wellness centres. Nowadays wellness programs are offered in many hotels and beauty centres. •   Alternative healing methods officially recognized by the Serbian Ministry of Health in 2005 are: Ayurveda, acupuncture, quant medicine, traditional Chinese medicine, macrobiotics, applied Kinesiology, reflexology, sectional therapy, Su Jok, tuina, phytotherapy, homeopathy, shiatsu and traditional domestic medicine (Republika Srbija, Ministarstvo zdravlja, 2009)	•   Increased competitiveness in the surrounding countries with better accessibility (flight connections, road infrastructure) and quality of life •   Afeja Association started the development of health tourism as a product after it was defined as a tourism product and one of the tourism priorities by the Serbian Law in Tourism in 2009. Afeja created an Afeja Club which has linked medical institutions, travel agents and law firms on a contractual basis in order to provide quality health and tourism services. Their experience is that foreigners are coming to Serbia in search of cheaper medical services, well-qualified staff and high-quality private health facilities. All medical services that can be found in Serbia are presented on the Serbian Medical and Health tourism website (Serbian Medical and Health tourism, 2014). Some of the most popular medical services for tourists mostly coming from the United Kingdom, USA, Italy and Switzerland are dental surgeries, eye treatments and cosmetic plastic surgeries (Todorović, 2010). Therefore recognizing Serbia as a health tourism destination with developed Forest hamam programs and not cheap medical services might be a challenge.

Conclusion

It is recommended for Serbia to rely on its unspoiled nature, its biodiversity and its unique culture and traditions in developing new and alternative spa tourism products. Forest hamam programs have already been developed by MSPAAS which invite people to explore Serbian rich forest environments in order to improve their overall health condition. Moreover, from 2003, High Medical College of Professional Studies in Belgrade has included education of future wellness and spa professionals in their study program. Students of this College with the support of Medical SPA association of Serbia (MSPAAS) experts have developed a unique concept called Authentic Serbian Wellness. Serbian Wellness concept has been greatly promoted through promo video broadcasted on National Television and through various publications and conference/meeting proceedings presenting its benefits both for guests and suppliers. The concept has been included in tourist offer of some of the Serbian ethno and rural households, but importance of standardization has been outlined with MSPAAS scientific team as a leading consulting subject. From 2012 R&D team of MSPAAS has been also developing programs of Serbian outdoor wellness and medical SPA programs through the Forest hammam project inspired by Prof Dr Mufit Zeki Karagule. The term forest bathing emerged in Japan in the ‘80s and represents quiet walking and discovering with all the senses open to forest sounds, smells, colours and its vibrant biodiversity (Spafinder, 2015). In comparison to Japan where forests are thick and dark, Balkan forests are much lighter with sun beams passing through treetops just like sun lightens hararet in traditional hammams through its roof openings. That is why Prof Karagule was inspired to name Forest baths in Balkan – Forest hammams. In recent years MISPAAS has organised numerous programs with a goal to investigate, measure and present effects of the authentic outdoor medical SPA programs such as “Shumadian Forest hammam”, “Cigota Cross SPA golden pine forest hammam” and “Tara hammam as 75+, ageing well program” that combine phytoncides, heliotherapy, mineral springs water, zero distance food, tradition and heritage of the Serbian people, on participants’ health. These pilot investigations showed that there is measurable positive effect of authentic forest hammam medical SPA programs on the holistic health of the attendants. Currently there is an initiative of founding a Centre for development of health tourism based on forest bathing programs whose main role would be to establish educational, R&D, promotional and other programs with the aim of popularizing forest tourism. These programmes can be combined with accommodation in authentic ethno-villages and farm settlements. In fact some of the ethno Serbian households already offer raspberry massages and other services of authentic Serbian wellness concept. It is important that these alternative spa programs do not require much investment and promote carbon neutral tourism and sustainable development while also educating tourist on natural and cultural beauties of Serbia and their preservation. However, greater support of official institutions in Serbia as well as greater management and marketing of such products is needed for them to achieve wider acceptance.

Bibliography  

Berber, N., Gajić, T. and Đordević, M (2010). Management and Development Possibilities for Spa Tourism in Serbia. Journal of Tourism, 9 (9), pp. 33-39.

Bojanin, S. (2013). Lečenje biljem u srednjovekovnoj Srbiji. Osnovni pregled. Annual of Socail History, pp. 7-34.

Ceperković, Z. (2005). Srpska medicina u srednjem veku. Vrnjačka banja.

Crouch, Geoffrey I. (2007). Modelling destination competitiveness  a survey and analysis of the impact of competitiveness attributes, http://www.sustainabletourismonline.com/awms/Upload/Resource/bookshop/Crouch_modelDestnComp-web.pdf (accessed 24^th April, 2016).

Dwyer, L., R. Mellor, Z. Livaic, D. Edwards and C. Kim (2004). Attributes of Destination Competitiveness: A Factor Analysis. Tourism Analysis 9(1-2), pp. 91-101.

Dulović, V. (2013). Belgrade in Your Hands. Belgrade: Komshe.

Đorđević, T. (1984), Naš narodni život, knjiga 4, pp. 27-34, Beograd: Prosveta.

Hadžić, A. (2013). Welness i seoski turizam u svetlu etnologije i antropologije. Diplomski rad, Univerzitet u Beogradu, Filozofski Fakultet, Odeljenje za etnologiju i antropologiju.

Isaliović, G. and Matić, B. (2006). Vodič kroz Wellness: Razvoj Wellness-a u Srbiji. Beograd.

Isailović, G. and Matić, B. (2010). Welness u Srbiji. Beograd: Happy Fitness Studio.

Katić, R. (1981). Poreklo srpske srednjovekovne medicine. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.

Katić, R. (1989). Hilandarski medicinski kodeks. Beograd: Narodna biblioteka Srbije.

Katić, R. (1990). Medicinski spisi Hodoškog zbornika. Beograd: Narodna biblioteka Srbije.

Marjanović, S., and Popović, D. (2004). Privatni život u srpskm zemljama srednjeg veka. Beograd: Klio.

Medical & Wellness Tourism (2010). Impressive entrance to the industry. News and analysis for the medical & wellness tourism industry, 4, pp. 4, http://www.zdravstveniturizam.com/content/media/mwt_eng.pdf (accessed 18^th October, 2015).

Ministry of Environment and Spatial Planning (2011). Biodiversity Strategy of the Republic of Serbia for the period 2011 – 2018, http://www.cbd.int/doc/world/cs/cs-nbsap-01-en.pdf (accessed 21^st October, 2015).

Popović, M., Timotijević, M., and Ristović, M. (2011). Istorija privatnog života u Srba. Beograd: Klio.

Republika Srbija, Ministarstvo zdravlja. (2009). Tradicionalna medicina,  www.zdravlje.gov.rs/showpage.php?id=193 (accessed 4^th July 2014).

Republic of Serbia (2005). Tourism Development Strategy, http://www.dgt.uns.ac.rs/download/ektur04v.pdf (accessed 20^th July 2014).

Serbian Medical and Health tourism (2014). About, http://www.serbia.medicalhealth-tourism.com/about (accessed 10^th July 2014).

Spafinder (2015). Forest Bathing, http://content.spafinder.com/forest-bathing (accessed 20^th October 2015).

Stupar, D. and Panov, I. (1994). Hilandarski medicinski kodeks – ishodište farmacije u Srba. Arhiv za farmaciju 44 (1-2), pp. 62-63.

Todorović (2010). Stranci dolaze u Srbiju na jeftinije lečenje, http://www.zdravstveniturizam.com/content/media/iz_blica.pdf (accessed 4^th September 2015).

Trojanović, S. (1896). Starinska srpska jela i pića. Beograd: Srpska kraljevska akademija.

Vizantološki institut. (1986). Vizantijski Izvori Za Istoriju Naroda Jugoslavije VI. Beograd: SANU.

Vujović, M. (2008). Spravljanje prirodnih rakija. Beograd: Zlaja.

Primer dobre inkluzivne prakse u spomeniku prirode “Arboretum Šumarskog fakulteta” u Beogradu

Marina Vukin, Šumarski fakultet Univerziteta u
Marko Kalember, Studentska asocijacija Šumarskog fakulteta u Beogradu

Abstract: Na teritoriji grada Beograda nalazi se 38.865,92 ha šuma i 11.365 ha zelenih površina u okviru vanšumskog zelenila. Tako na 1 stanovnika otpada 0,0243 ha šuma, odnosno, šumovitost iznosi 11,3%. Sistem gradskog zelenila (vanšumsko zelenilo) obuhvata 14,6% ukupne teritorije grada i predstavlja površine pod parkovima, skverovima, trgovima, zelenilom duž saobraćajnica, drvoredima i dr.

Kao površina sa specifičnom namenom u okviru gradskog zelenila izdvaja se zaštićeno prirodno dobro ’Arboretum Šumarskog fakulteta’. Smešten je na severozapadnoj padini Košutnjaka, iznad leve obale Topčiderske reke, na nadmorskoj visini 110-125 m. Geografske koordinate su: 44˚48 ́ istočne geografske dužine i 20˚ 28 ́severne geografske širine. Ukupna površina ovog zaštićenog prostora iznosi 6,70 ha. Arboretum je zaštićen u kategoriji spomenika prirode kao jedinstvena, botanički raznovrsna zbirka dendroflore na otvorenom prostoru i radi očuvanja i unapređenja genofonda autohtone, alohtone i egzotne dendroflore, kao i retkih, endemičnih i reliktnih vrsta, namenjenih naučnoistraživačkom radu i obrazovanju.

Povoljan režim padavina, njihov odgovarajući raspored i optimalna količina omogućili su stvaranje povoljnih uslova za introdukciju velikog broja stranih drvenastih vrsta i egzota. Zaštićeno područje je podeljeno na 2 osnovne površine – osnovnu zonu i zonu proširenja. Uža, osnovna zona Arboretuma zauzima površinu od 3,56 ha, sastavljena je od dve povezane celine: 8 polja, podeljenih na veći broj parcela i travnjaka. Na ovim parcelama je, u gustom sklopu, prisutna unešena drvenasta i žbunasta vegetacija. Na svakoj parceli, unutar polja, nalaze se bliski predstavnici rodova i familija, ukupno 242 drvenaste vrste, podvrste, hibrida i kultivara, predstavljenih sa 1.841 primeraka. Na travnjaku su prisutni pojedinačni primerci dendroflore i brojni zasadi sa perenealnim biljkama. U okviru zone proširenja, koja obuhvata 3,13 ha, nalaze se površine pod zatečenom autohtonom šumskom vegetacijom i ogledne površine sa unešenim dendrovrstama, starosti preko 30 godina. Na osnovu Idejnog projekta pejzažno-arhitektonskog uređenja zone proširenja Arboretuma Šumarskog fakulteta planira se unošenje novih primeraka dendroflore, formiranje park-zone i podizanje specifičnih pejzažno-arhitektonskih elemenata namenjenih socijalnoj hortikulturi, odnosno, hortikulturnoj terapiji. Hipoteza rada je da dobro pejzažno planiranje i uredjenje, mogu da doprinesu stvaranju zdrave sredine u gradskom ambijentu, koja omogućava sprovodjenje različitih edukativnih i terapeutskih aktivnosti, uz interakciju sa prirodnim elementima zaštićenog prostora.

Inkluzivna praktična nastava i različite vannastavne hortikulturne aktivnosti odvijaju se na prostoru Arboretuma već duži niz godina, u svrhu obuke  za pojedine obrazovne profile, postizanja specifičnih terapeutskih ciljeva ili rehabilitacije osoba sa posebnim potrebama. Učesnici u ovim programskim aktivnostima su osobe sa fizičkim, psihološkim i razvojnim poteškoćama, osobe sa invaliditetom,  osobe koje se oporavljaju od bolesti i povreda, kao i drugi pripadnici socijalno ugroženih grupa. U sklopu rekonstrukcije i rekultivacije ovog prostora vodilo se računa o rasporedu pojedinih elemenata prostora, kreiranju senzorno stimulativnog, neusiljenog prirodnog okruženja i izgradnji širokih i pristupačnih pešačkih komunikacija.  U radu se primenjuju inovativne tehnike hortikulturnog uredjenja, sa prilagodjenim alatima. Praktična nastava i ostale aktivnosti odvijaju se na grupnom i individualnom nivou, u skladu sa potrebama svakog djaka i polaznika. U ovako koncipiranom terapeutsko-nastavnom procesu, sa elementima radne terapije, unapredjuju se motoričke, senzorne, perceptivne, kognitivne, afektivne, profesionalne i psiho-socijalne veštine učesnika. Takodje, razvija se kultura volonterskog rada, ostvaruje uspešna socijalizacija i komunikacija, postiže se emocionalna stabilnost i stiču iskustva timskog rada, takmičarskog duha i zajedničke podrške.

Višegodišnji program inkluzivne praktične nastave i hortikulturne terapije pohadjaju djaci Srednje zanatske škole iz Beograda i polaznici Centra za decu i omladinu ometene u razvoju – Čukarica Beograd. Nastavu vode predavači i terapeuti iz ovih institucija, stručni saradnici Šumarskog fakulteta u Beogradu i članovi Studentske asocijacije Šumarskog fakulteta u Beogradu. Posebno se ističe rad na podizanju tematskih vrtova sa elementima isceliteljskih – terapijskih vrtova, u okviru zone proširenja Arboretuma. Tako su podignuti zasadi lekovitih, aromatičnih, začinskih, retkih, endemičnih, ugroženih i zaštićenih biljaka, uz prigodne informativne table. Biljni materijal u pojedinim segmentima tematskih vrtova vezuje se, svojom teksturom, bojom i mirisima, za pojedinačna čula – čulo mirisa, vida, dodira i ukusa. Primeri korišćenih biljnih vrsta koje posebno stimulišu različita čula su: za čulo vida – dragoljub (Tropaeolum majus), kadifica (Tagetes sp.), neven (Calendula officinalis), suncokret (Helianthus sp.), za čulo mirisa – lavanda (Lavandula officinalis), ruzmarin (Rosmarinus officinalis), smilje (Helichrysum arenarium), santolina (Santolina chamaecyparissus), neven (Calendula officinalis); čulo ukusa i mirisa – bosiljak (Ocimum basilicum), peršun (Petroselinum crispum), origano (Origanum vulgare), vlašac (Allium schoenoprasum), mirodjija (Anethum graveolens), menta (Mentha sp.), celer (Apium graveolens), majčina dušica (Thymus serpyllum); čulo dodira – zečje uši (Stachys byzantina), žalfija (Salvia officinalis), ukrasna trava (Festuca sp.), debela koka, čuvarkuća (Sempervivum sp.), Sedum acre. Na ovaj način, kod korisnika hortikulturne terapije i posetilaca, direktno se podržava sposobnost integracije podražaja iz okoline i iz vlastitog tela, čineći time ovaj prostor stimulativnim i opuštajućim. Posadjene drvenaste vrste, takodje, doprinose vizuelno-estetskom utisku i edukativno-terapijskom značaju (cer, pitomi kesten, Zelkowa carpinifolia, breza, katalpa, šumske voćkarice, zasad duglazije). Putem aktivnog i pasivnog učešća, tokom svih godišnjih doba, korisnici neposredno upoznaju biljne vrste u okviru edukativnih radionica, praćenjem fenoloških pojava i ekoloških procesa, kroz praktičan rad na sadnji i održavanju tematskih vrtova, recikliranje biljnog materijala i pravljenje komposta. Biljni materijal je moguće koristiti u kreativnim radionicama, kao i za spravljanje lekovitih čajeva i zdrave hrane.

Takodje, specifičan vid aktivnosti u Arboretumu predstavlja i praktična nastava studenata Visoke zdravstvene škole iz Zemuna, u sklopu predmeta Zdravstveni turizam i Velnes programi. Nadovezujući se svojim programskim sadržajima na osnovne principe socijalne hortikulture, kroz edukativne radionice u kojima učestvuju studenti ove škole ukazuje se na specifičan značaj šumskih ekosistema i brojnih opštekorisnih funkcija šuma u revitalizaciji psihofizičkih sposobnosti savremenog čoveka. Radionice se odvijaju u pojedinim namenskim celinama Arboretuma: nastavno-edukativni deo, zona proširenja, tematski vrtovi, šumski amfitetar, višenamenski plato, rasadnik i dr.

Nalazeći se na dodiru dve velike prirodne celine (Balkanskog poluostrva i Panonske ravnice), grad Beograd karakteriše veliko florističko bogatstvo i raznovrsnost što ga svrstava medju najzelenije prestonice Evrope. Svojim brojnim potencijalima (ekološkim, edukativnim, zdravstvenim, sanitarno-higijenskim i drugim), Arboretum predstavlja izuzetno vrednu višenamensku ambijentalnu celinu u okviru sistema gradskog zelenila i čudesno ’šumsko kupatilo’ nadomak samog užeg gradskog jezgra Beograda. Naši studenti ga nazvaše: ’Gnezdo Čukarice’…

Key words: Arboretum Šumarskog fakulteta, hortikulturna terapija, šumsko kupatilo

Uticaj zvuka (Soundscape) na kvalitet života

prof. dr Slobodan Jovičić
Centar za unapređenje životnih aktivnosti, Gospodar Jovanova 35,Beograd

Rezime

Dejstvo zvuka na čoveka, štetno ili pozitivno, nije sporno. Normalno je pažnja bila prvo posvećena štetnom i neželjenom dejstvu koje utiče na zdravlje čoveka i njegovu efikasnost u radu. Istraživanjima, razvojem metoda merenja, kontrole i redukcije buke i na kraju ustanovljavanjem zakonskih normi i regulativa, štetno dejstvo zvuka je stavljeno pod potpunu kontrolu. Takvo stanje stvari omogućilo je istraživačima pomeranje fokusa istraživanja sa buke na pozitivno dejstvo zvuka – na kvalitet čovekovog života. Kako iskustveno tako i eksperimentalno pokazalo se da zvuci prirode, tj. soundscapes, najpozitivnije deluju na čoveka. Međutim, interakcija soundscape-a i čoveka nije jednoznačna već višeznačna, multidimenzionalna, i da bi ova interakcija bila efikasna neophodna su raznovrsna istraživanja kako bi efekti soundscape-a bili optimalni. No, bez obzira što istraživanja idu svojim tokom pozitivni efekti soundscape-a u prirodi se sve masovnije upražnjavaju. U ovim aktivnostima naročito prednjači Japan odakle su i plasirani pojmovi kao što su soundscape ecology i shinrin-yoku ili forest bathing (kupanje u šumi).

Nije na odmet spomenuti rezultate istraživanja Ministarstva zdravlja, rada i ishrane Japana iz 2000. godine gde je naveden podatak u ispitivanju 32.000 mladih japanaca da je njih 54,2%  okarakterisalo faktor stresa kao “vrlo visok” ili “relativno visok” [15]. Ministarstvo je navelo da u pojedinim starosnim grupama taj procenat ide od 60% do 70%. Ovi podaci jasno pokazuju da su savremena visoko razvijena društva “visokostresna” društva i da mnogi pojedinci, i ako nisu zahvaćeni bilo kakvom bolešću, sebe percipiraju nezdravom osobom.

U svakom slučaju priroda u kojoj je i ponikao čovek – landscape, pruža čoveku najveći mir, spokojstvo, relaksaciju stresa, zadovoljstvo i sreću, a samim tim i najbolji kvalitet života u holističkom smislu. Očekujem da će i ovaj rad biti potsticaj skorim istraživanjima uticaja soundscape-a i landscape-a na čoveka na fiziološkom, psihološkom, neurofiziološkom i kognitivnom planu.

Literatura:

[1]          Truax B. Handbook for acoustic ecology. Cambridge, USA: Cambridge Street Publishing, 1999.
[2]          Andringa T.C., Lanser J.J.L. How Pleasant Sounds Promote and Annoying Sounds Impede Health: A Cognitive Approach. Int. J. Environ. Res. Public Health, 2013, 10, 1439-1461.
[3]          Jovičić S. Govorna komunikacija: fiziologija, psihoakustika i percepcija. Nauka, Beograd, 1999.
[4]          Ising, H.; Kruppa, B. Health effects caused by noise: evidence in the literature from the past 25 years. Noise Health, 2004, 6, 5-13.
[5]          Simonović M., Kalić D., Pravica P. Buka: štetna dejstva, merenje i zaštita. Prosveta, 1982.
[6]          Alvarsson J.J., Wiens S., Nilsson M.E. Stress Recovery during Exposure to Nature Sound and Environmental Noise. Int. J. Environ. Res. Public Health, 2010, 7, 1036-1046.
[7]          Brown A.L. Advancing the concepts of soundscapes and soundscape planing. Proc. of ACOUSTICS, 2011, paper no 115.
[8]          Davies W.J. et al. Perception of soundscapes: An interdisciplinary approach. Applied Acoustics, 74, 2013, 224-231.
[9]          Davies W.J. et al. The positive soundscape project. 19th International Congress on Acoustics, Madrid, 2-7 September 2007.
[10]        Ulrich, R.S. View through a window may influence recovery from surgery. Science, 1984, 224, 420-421.
[11]        Jeon J.Y., Lee P.J., You J., Kang J. Acoustical characteristics of water sounds for soundscape enhancement in urban open spaces. J Acoust Soc Am, 2012,131,2101–2109.
[12]        Pheasant R.J., Fisher M.N., Watts G.R., Whitaker D.J., Horoshenkov K.V. The importance of auditory–visual interaction in the construction of ‘tranquil space’. J Environ Psychol, 2010, 30, 501–509.
[13]        Oleg Medvedev O., Shepherd D., Hautus M.J. The restorative potential of soundscapes: A physiological investigation. Applied Acoustics, 96, 2015, 20–26.
[14]        Jovičić S.T., Kašić Z. Govorna ekspresija emocija. Poglavlje u knjizi: S.T. Jovičić, M. Sovilj (urednici): Govor i jezik: interdisciplinarna istraživanja srpskog jezika, I; 2004, 185-213.
[15]        Tsunetsugu Y., Park B.J., Miyazaki Y. Trends in research related to ‘‘Shinrin-yoku’’ (taking in the forest atmosphere or forest bathing) in Japan. Environ Health Prev Med, 2010, 15, 27–37.

Turistički vodiči u divljini – značaj medijacije i interpretacije

Jelena Farkić, University of the Highlands and Islands, Scotland

U poslednje vreme, divljina ili divlja priroda (eng. wilderness) zauzima značajno mesto u filozofskim debatama o prirodi – najčešće sa ekofilozofskog, antropološkog, sociološkog ili psihološkog aspekta. U turizmu su se poslednjih decenija razvili proizvodi zasnovani na prirodnim resursima, poput ekoturizma, avanturističkog turizma, zdravstvenog i velnes turizma, dok je u marketinškom smislu divljina sve atraktivniji proizvod koji u sebe integriše različite vrste doživljaja – autentične, transcedentalne, transformativne, i druge.

Pojam „divljina“ je teško definisati. Najpre je označavao nerazvijene, neobrađene oblasti ili one predele u kojima žive divlje zveri i gde čovek nikada ili veoma retko kroči, ali je tokom vremena dobio nešto drugačije, povoljnije značenje. Sa jedne strane, divljina je nepristupačna, otuđena, neprijateljska i preteća; sa druge strane, ona je gostoljubiva, inspirativna, opuštajuća, uzbuđujuća za sva čula. Ova kontradiktornost u shvatanju divlje prirode se primećuje u velikom broju definicija i opisa, što ukazuje na subjektivnost kao i na različite pristupe u njenom izučavanju u okviru različitih naučnih disciplina. Takođe, ovaj termin ne mora obavezno da predstavlja neki fizički prostor koji je sačuvan od čovekovog uticaja. Divljina može da predstavlja i stanje uma (Nash, 2014). Prema Smitu (Smith, 1990), ona je, dakle, i spolja i iznutra. Šta je onda uopšte divljina, kakvo je njeno značenje i kakav je odnos savremenog čoveka prema njoj?

Kronon (Cronon, 1996) je napravio pokušaj da odredi period u kom je divljina nastala kao društveni konstrukt jer je čovek isprva bio deo prirode, a ne izvan nje (Ingold, 1990). Danas, kao posledica industrijalizacije, i skorašnje digitalne revolucije, sve je češći fenomen „povratka prirodi“. Današnje društvo sve češće odlazi u prirodu da se „rekonektuje“ i „rekalibriše“ i u sebi probudi iskonsko osećanje pripadnosti prirodi kada se nađe u neposrednom kontaktu sa njom.

Isprva romantičari i konzervatori, poput Emersona, Toroa, Mjuira i Vordsvorta, a nešto kasnije i psiholozi i lekari, sve više insistiraju na povratku našoj „unutrašnjoj“ ili primarnoj prirodi. Savremeni čovek, kako tvrdi Lukač (Lukacs, 1971), poznaje samo svoju sekundarnu, neautentičnu prirodu, usled otuđivanja od samog sebe, drugih ljudi i prirode. Danas, kada je marketing postao metanarativ savremenog potrošačkog društva, priroda je komodifikovana i pripremljena za prodaju na tržištu. Prirodni resursi se ne prodaju više samo kao sirov materijal za proizvodnju dobara; sada se ističu njihove estetske, edukativne ili zdravstvene vrednosti, spremne za konzumiranje i valorizaciju na licu mesta kroz različite aktivnosti – pešačenje, pecanje, fotografisanje, planinarenje, kajaking, kampovanje, branje bilja i slično. Zbog svog terapeutskog svojstva, divljina se sve više prodaje kao utopijski prostor za beg od svakodnevice, fizičku i mentalnu revitalizaciju, potragu za autentičnošću i spiritualnošću. U hipermodernističkom dobu, koje se prema Viriliju (Virilio, 2000, 1997) odlikuje frenetičnim, hiperaktivnim načinom života, ljudi tragaju za novim vidom luksuza – provodeći vreme u prirodi tako što kampuju, spremaju hranu na logorskoj vatri ili pešače kroz prirodne predele noseći prtljag na sopstvenim leđima, produžavajući svaki minut prateći ritam prirodnih procesa.

Savremeni, urbani čovek se najpre opredeljuje za usluge stručnih lica prilikom planiranja i realizacije putovanja u divljinu. Najčešći razlozi za to su nepoznavanje prostora i smanjivanje rizika od neželjenih ishoda, ali i potreba za stručnim vođenjem i interpretacijom prirodnog nasleđa turističkih vodiča. Na ovaj način, vodiči su glavni facilitatori nesvakidašnjih doživljaja (Arnould & Price, 1993), te je prepoznata potreba za „smekšavanjem“ veština vodiča u prirodi, jer pored tehničke ekspertize, podjednko je važno, ako ne i važnije, da vodič poseduje visok nivo empatije, bogato znanje lokalne sredine i veštine medijacije i interpretacije.

Prostor dobija smisao i značenje kroz realizaciju različitih aktivnosti (Thrift, 2000; Crang & Thrift, 2000; Edensor, 1998, 2000) i angažovanje čula. Čulo vida je sada potpuno decentralizovano (Urry, 2002) a multisenzorni odnos sa prirodom i sinestetički doživljaji dobijaju sve veći značaj. Oblici, percepcija, mirisi, zvuci, šare, osećaji, mašta – postaju sve važniji prilikom doživljaja prirodnog okruženja. Upravo zato, turistički vodiči se sve više usmeravaju ka postizanju specijalizovanih vodičkih veština, pa tako na primer „Divlja Škotska“ organizuje treninge za vodiče koji će biti stručnjaci za interpretaciju geološkog nasleđa i divljeg sveta u priobalju ili u šumi, posmatranje zvezda, skupljanje divlje hrane, i slično (Wild Scotland, 2016). Na ovaj način, vodiči mogu da pruže turistima mnogo kvalitetniji, intenzivniji, smisleniji, potpuniji i bogatiji doživljaj boravka u prirodi.

Vremenska, fizička, duhovna i filozofska dimenzija čovekovog odnosa sa prirodom predstavljaju konceptualni okvir ovog rada. U fokus se stavljaju multisenzorni doživljaji turista u prirodi i ispituju se ontološki, epistemološki i aksiološki aspekti interakcije divlje prirode i čoveka. Preciznije, cilj ove idiografske studije je da fenomenološki ispita načine na koji turisti doživljavaju, cene i traže smisao u divljoj prirodi. Ne podržavajući Huserlovo (Husserl, 1970) pozitivističko ispitivanje esencije doživljaja, i Koenovu (Cohen, 1979) zastarelu, rigidnu klasifikaciju turističkih doživljaja, dubinski se ispituju doživljaji i načini na koji ljudi razumeju i daju smisao svetu koji ih okružuje. Kao polazna teorijska osnova koristi se Hajdegerova (Heidegger, 1971) tvrdnja da su doživljaji zasnovani na interpretaciji i subjektivnom razumevanju sveta oko nas, sa fokusom na dijaloške i interpretativne karakteristike čovekove prirode. Iz tog razloga, kao metodološki pristup problemu je uzeta Hajdegerova hermeneutička fenomenološka analiza, uzimajući u obzir istorijsku dimenziju i neodvojivo predznanje kako istraživača tako i ispitanika. Uloga istraživača u procesu formulacije značenja je veoma značajna jer ostavlja prostora za duplu interpretaciju i refleksivnost, što pomaže u sastavljanju delova narativa kako bi se izvelo značenje iskustva turista prilikom vođene ture u divljoj prirodi.

Rezultati pilot studije, u kojoj je kao metod korišćena interpretativna fenomenološka analiza (Smith, 1996), ukazuju na to da su ljudima kojima divljina predstavlja glavni motiv za putovanja, najznačajniji aspekti boravka u njoj najpre osećaj doboke povezanosti sa drugim živim bićima, mogućost da se isključe od spoljnog sveta, osete čudan protok energije u telu, rekreiraju se fizički i mentalno i učine nešto dobro za sebe.

Upravo iz ovih razloga, japanski koncept kupanja u šumskom vazduhu (Park, Tsunetsugu, Kasetani, Kagawa & Miyazaki, 2010) je nešto što je prepoznato kao potreba savremenog društva te se iz tog razloga javlja potreba za edukacijom vodiča šumske terapije, koji će povezati ljude sa prirodom, ojačati njihovu vezu sa šumskim ekosistemima i produbiti razumevanje značaja boravka u prirodnom okruženju. Slično tome, rezultati ove studije mogu dati podsticaj već sertifikovanim vodičima u prirodi da uključe i ovaj element medijacije i interpretacije prirode u svoju vodičku praksu i na taj način pruže turistima intenzivniji i smisleniji doživljaj boravka u prirodi.

 

Literatura

Arnould, E. J., & Price, L. L. (1993). River magic: Extraordinary experience and the extended service encounter. Journal of consumer Research, 24-45.

Cronon, W. (2011). Changes in the land: Indians, colonists, and the ecology of New England. Macmillan.

Edensor, T. (2000). Staging tourism: Tourists as performers. Annals of tourism Research, 27(2), 322-344.

Edensor, T. (2000). Walking in the British countryside: reflexivity, embodied practices and ways to escape. Body & Society, 6(3-4), 81-106.

Cohen, E. (1979). A phenomenology of tourist experiences. Sociology, 13(2), 179-201.

Crang, M., & Thrift, N. J. (2000). Thinking space (Vol. 9). Psychology Press.

Heidegger, M., 1971. Building dwelling thinking. Poetry, language, thought, 154.

Ingold, T. (1990). Environment and culture in ecological anthropology. In Paper to British Association for the Advancement of Science meeting (Paper available from the author, Dept. of Anthropology, University of Manchester).

Husserl, E. (1970). The crisis of European sciences and transcendental phenomenology: An introduction to phenomenological philosophy. Northwestern

Lukács, G. (1971). “Reification and the Consciousness of the Proletariat.”  From History and Class Consciousness: Studies in Marxist Dialectics.  Translated by Rodney Livingstone.  (MIT Press.  Cambridge). 

Nash, R. F. (2014). Wilderness and the American mind. Yale University Press.

Park, B. J., Tsunetsugu, Y., Kasetani, T., Kagawa, T., & Miyazaki, Y. (2010). The physiological effects of Shinrin-yoku (taking in the forest atmosphere or forest bathing): evidence from field experiments in 24 forests across Japan. Environmental health and preventive medicine, 15(1), 18-26.

Smith, T. (1990). Wilderness Beyond…. Wilderness Within….. 2nd Edition. Cazenovia, WI: Raccoon Institute. (1st Edition, 1980, McHenry Press, McHenry, Illinois.).

Armitage, J. (Ed.). (2000). Paul Virilio: From modernism to hypermodernism and beyond. Sage.

Thrift, N. (2000). Still life in nearly present time: the object of nature. Body & Society, 6(3-4), 34-57.

Urry, J. (2002). The tourist gaze. Sage.

Armitage, J. (Ed.). (2000). Paul Virilio: From modernism to hypermodernism and beyond. Sage.

Virilio, P. (2000). The information bomb. London: Verso.

Virilio, P. (1997). Open sky (J. Rose, Trans.). London: Verso.

Wild Scotland. (2016, April). Preuzeto sa Wild Scotland : wild-scotland.org.uk/

Šumska terapija u odredišnim banjama i odmaralištima

Kupanje u šumskom vazduhu* pomaže zdravlje i dobrobit učesnika putem interakcije sa šumama na način koji mobiliše njihova prirodna i svojstvena lekovita svojstva. U vidu prakse zdravstvene zaštite, facilitativna šumska terapija koristi tehnike koje su se pokazale da smanjuju stres i kao posledica pomažu da se povrati prirodna ravnoteža organizma i njegovo zdravo funkcionisanje.

Facilitatori šumske terapije pomažu učesnicima da steknu samopouzdanje, jednostavnost i svesnost kada su u šumi ili u nekom drugom prirodnom okruženju. Ovaj trening pruža facilitatorima čvstu osnovu u praksi svestnosti u prirodnom okruženju koja se zasniva na istraživanju.

Facilitatori šumske terapije ističu iskustva zahvalnosti , svesnih pokreta i pažnje , i senzorne povezanosti. Oni koriste kratke sastanke, u vidu veća, da bi podržali dijalog i učenje među učesnicima. Šetnje se obično završavaju sa čajnom ceremonijom, koja se pravi od ubranih biljaka, a ponekad obuhvataju i jednostavan, zdrav ručak.

Program sertifikacije za facilitatore šumske terapije za određenu lokaciju je  vezan posebno za to mesto. To se odnosi na određeni ambijent poput banje, odmarališta, kruga bolnice, ili botaničke bašte. Obuka se vrši obično na samoj lokaciji.

Izvor/foto: Association of Nature and Forest Therapy Guides and Programs – prevod/obrada S.J

*kupanje u šumskom vazduhu – tj. šumska terapija (pr.ur.)

MSPAAS © 2016

 

 

MSPAAS održao kurs KE na 27. sajmu kozmetike u Beogradu

Ove godine na 27. međunarodnom kongresu i sajmu kozmetike „Dodir Pariza” Medikal Spa Asocijacija Srbije održala je Kurs kontinuirane edukacije na kome su Prim. dr spec. Gorana Isailović, dermatolog, i nastavnik na VZŠSS u Beogradu, održala predavanje na temu “Značaj i pregled metoda za individualni pristup klijentu Medikal SPA centra”; dok je dipl. SKE Ivana Avramović, nastavnik praktične nastave na VZŠSS u Beogradu govorila o “Prikazima metoda individualnog pristupa klijentu centra medicinske estetike; Skin skener In body, upitnici za klijente centra medicinske estetike, psihološki profil”. Dipl. ecc Ivana Jovanović, nastavnik praktične nastave na VZŠSS u Beogradu,  prikazala je i govorila o “Demonstraciji metoda individualnog pristupa klijentu centra komplementarnih tehnika refleksologija, su jok, foto i hromo dijagnostika”.

 

Postanite vodič šumske terapije

Lično iskustvo duboke prirodne povezanosti
Elegantan sistema ekoterapije
Radosna staza vodiča šumske terapije

U Srbiji 23. i 24. maja 2016. održava se prvi Simpozijum šumske medicine Shinrin-Yoku u Srbiji i regionu i na njemu će pored raznih stručnjaka iz zemlje i regiona učestvovati i Amos Clifford, izvršni direktor i osnivač Asocijacije za vodiče i programe prirode i šumske terapije, facilitator šumske terapije u Shinrin-Yoku.org i nastavnik restorativnih procesa i facilitator u Centru za restorativne procese, koji će održati prezentaciju SHINRIN-YOKU koncepta u najstarijoj šumi u Evropi u rezervatu Obedska bara. Dolazak Amosa Clifforda biće prvi korak ka obrazovanju edukatora za  Forest Guides u Srbiji, Balkanu i Evropi. U tekstu koji sledi, možete da se informišete o korisnim činjenicama zašto su vodiči za šumsku terapiju danas sve traženiji u svetu.

***

Postanite sertifikovani vodič šumske terapije i pridružite se našem međunarodnom timu eksperata, iskusno povezujući ljude sa prirodom. Ovo je staza koja nagrađuje na ličnom i profesionalnom planu i koja menja živote i podržava našu planetu, baveći se velikom globalnom potražnjom za oblicima lečenja koji se baziraju na prirodi. Asocijacije za vodiče i programe prirode i šumske terapije poziva vas da se pridružite ovom jedinstvenom programu obuke.

Tokom ovog treninga naučićete veštine koje se primenjuju u bilo kom šumskom ekosistemu ili bioregionu, kao i to da su vrlo efikasne u prirodnim staništima koje su izrađena ljudskom rukom poput gradskih parkova i botaničkih bašta. Ove veštine mogu odmah da se integrišu sa promocijom zdravlja, psihoterapijom, društvenim radom, rekreacijom, prirodnom edukacijom, wellness programima za zaposlene, naporima za konzervaciju prirode i drugim mnogim specijalnostima.

Kao deo naše ovogodišnje trening sezone, počećete trening u novoj kohorti sertifikovanih vodiča šumske terapije ovog leta na našem prvom evropskom treningu u Irskoj.

Pridružite se globalnom pokretu tako što ćete postati vodič…

Veze između prirode i zdravlja su detaljno dokumentovane. Najbitnije zdravstvene organizacije  aktivno se kreću ka “prepisivanju recepata za boravak u parkovima” i sličnim programima sa ciljem da ljude izvedu napolje, u prirodu.

Postoji rastuća potražnja za treningom vodiča šumske terapije koja pomaže ljudima da steknu maksimalnu korist iz vremena koji oni provedu u prirodi. Jednostavan boravak napolju je samo deo recepta. Većina ljudi provodi vrlo ograničeno vreme u parkovima, često na načine koji umanjuju korist od boravka u prirodi: šetaju duž staza dok se bave svojim elektronskim uređajima, ili jednostavno neznaju kako da se spoje sa lepotama okoliša koji ih okružuje.

Šta je potrebno i šta mi gradimo – jeste globalna mreža vodiča, zajednica stručnjaka koji znaju kako da uz pomoć veština povežu ljude sa prirodom. Nekoliko sati vešto vođenog prirodnog (po)vezivanja može da ima više povoljnog uticaja negó nekoliko poseta parkovima ili prirodnim sredinama bez stručnog vodiča.

Potražnja za Treningom za šumskog vodiča i sertifikaciju raste ubrzano. Naš glavni tim radi sa lokalnim vodičima u nekoliko država da bi uspeli da izgrade stručnu bazu. Novi trening timovi raduju se stvaranju regionalnih trening centara. Mi sarađujemo sa zdravstvenim istraživačima i liderima dok nastavljamo da razvijamo  umetnost i nauku vođenja šetnji šumske terapije (pogledati promotivni video na kraju teksta u kome se pojavljuje Amos Clifford, predsednik Asocijacije za vodiče i programe prirode i šumske terapije i u kome se govori o treningu za šumske vodiče ).

Šta ćete naučiti

• Dalekrug prakse i kompetentnosti standarda za vodiče šumske terapije
• moćni poredak “Standardna sekvenca” za vođenje šetnji šumske terapije: ključ za ekoterapiju
• jezik invitacije
• Istraživanja i znanje o prirodi i šumskoj terapiji
• Naš poredak za Put vodiča, znanje o unutrašnjim aspektima umetnosti vođenja koje je stečeno tokom decenija iskustva
• Ubrzavajuća veza sa dubokom svesnošću kroz jednostavne senzorne invitacije
• Bioregionalno prirodno znanje
• Opasnosti ruta i bezbednost
• Dizajniranje i organizacija čajne ceremonije šumske terapije
• Veštine koje se formiraju u grupi a koje promovišu interaktivno učenje
• Ređanje (sekvencionisanje) invitacija šumske terapije za maksimalnu korist
• Dizajn kursa šumske terapije
• Osnovne rutine prirodne povezanosti
• Izražajne umetničke aktivnosti za šumsku terapiju
• somatičke tehnike za oličenu svest.

Preveo i obradio – S. Jovanović za MSPAAS.org / izvor:  © 2016 Association of Nature and Forest Therapy Guides | Shinrin-yoku.org

Fiziološki i psihički efekti programa šumske terapije na žene srednjeg doba

Physiological and Psychological Effects of a Forest
Therapy Program on Middle-Aged Females
Hiroko Ochiai , Harumi Ikei , Chorong Song , Maiko Kobayashi , Takashi Miura , Takahide Kagawa , Qing Li , Shigeyoshi Kumeda , Michiko Imai and Yoshifumi Miyazaki

Objavljeno: 1 decembra 2015 u International Journal of Enviromental Research and Public Health

Apstrakt: Prirodna sredina sve se više prepoznaje kao efikasan protivnik stresu urbanog života, a šumska terapija nedavno je privukla pažnju kao aktivno upravljanje relaksacijom i stresom sa demonistriranom kliničkom efikasnošću. Sadašnje istraživanje ocenjuje fiziološke i psihološke efekte programa šumske terapije na sredovečne žene. Sedamnaest japanskih žena učestvovalo je u ovom eksperimentu. Otkucaji pulsa, pljuvačni nivo kortizola, i psihološki indikatori su mereni na dan pre šumske terapije kao i na sam dan šumske terapije. Brzina pulsa i pljuvačni kortizol su značajno bili niži od osnovne linije nakon šumske terapije, što ukazuje da su subjekti bili u psihološki opuštenom stanju. Ispitanici su prijavili da se osećaju značajno više „opušteno“, „relaksirano“, i „prirodno“ prema metodu semantičkog diferencijala (SD). Rezultat podskale negativnog raspoloženja Profila stanja raspoloženja (POMS) za „napetost-nervozu“ bio je značajno niži, dok je za „energiju“ bio značajno veći nakon šumske terapije. Naše istraživanje otkrilo je da je šumska terapija izazvala značajno (1) smanjenje u brzini pulsa, (2) smanjilo je nivoe pljuvačnog kortizola, (3) povećanje pozitivnog razmišljanja, i (4) smanjilo je negativna osećanja. Kao zaključak, postoje značajne fiziološke i psihičke pogodnosti  šumske terapije  za žene srednjeg doba.

Ceo rad na engleskom možete preuzeti ovde..

Šumski selfness kao nova grana turizma u Sloveniji

Rad Darije Cvikl – Višja strokovna šola za gostinstvo in turizem Bled, Slovenija & Barbare Pajk -Šola za hortikulturo in vizualne umetnosti Celje, Slovenija

FOREST SELFNESS AS A NEW BRANCH OF TURISM IN SLOVENIA

Apstrakt: Pored upravljanja šumama, Nacionalni šumarski program Slovenije obu­hvata ekološke i socijalne funkcije, аН se u praksi takva vrsta vrednovanja ovih funkcija ne realizuje, osim uz retke izuzetke. Jedan takav izuzetak je grad Celje, koji delimično ispunjava ciljeve zahvaljujući 14 kilometara dugoj i ure­đenoj stazi kroz tzv. Gradsku šumu, ali i šume u kontekstu Puta učenja u turističkom području zvanom Celjska koča. U ovom članku, pomenuli smo i primer dobre prakse, koji je pokrenut ove 2014. godine, a koji sprovodi LTO Laufar Cer-kno.

Ideja za marketing antistres terapije u slo-venačkim šumama je itekako prikladna, jer je skoro 60% Slovenije pokriveno šumama. Na osnovu korisnih efekata pojedinih vrsta šuma, postoje najmanje tri vrste, koje su zbog razprostranjenosti i zastupljenosti vrsta drveća pogodne za sprovođenje tzv. Selfness šumskih terapija, pošto pored terapijskih efekata pro-movišu strateški održivi razvoj, zasnovan na strategiji razvoja slovenačkog turizma, kako je i navedeno u Strategiji razvoja slovenačkog turizma 2012-2016.

S obzirom na činjenicu, da smo u sektoru turizma tokom poslednjih deset godina svedoci veoma pozitivnih trendova – kako u rastu broja turista i noćenja, tako i u rastu prihoda od turizma, u svetlu pozitivnih efekata promocije i prodaje, smisleno je da se definiše tržišni kon­cept za eksploataciju socijalnih funkcija šume, koje smo mi predstavili u članku. Tako smo uo-kviru tržišnog koncepta, obuhvatili definiciju

Abstract: Apart from the forest manage­ment, National Forest Programme in the Re­public of Slovenia (NFP) entails the environ­mental and social functions, but in practice the policy evaluation of these features has not been implemented, aside from the very rare excep­tions. One such exception is the city of Celje, which partially meets the objectives set, owing to the fourteen kilometer well-maintained trails through the so-called City Forest, i.e. the urban forest in the context of the Learning Route in the tourist region of Celjska Koča. In this paper, we tackled an example of good practice, launched this year (2014) and conducted by the LTO Lau-far Cerkno.

The idea to do marketing of anti-stress ther­apies in the Slovenian forests is quite appropri­ate, since almost 60% of Slovenia is covered by forests. Based on the beneficial effects of certain forest types, there are at least three of them, suit­able for implementing the so-called Forest Self-ness Therapies owing to the great spread and representation of tree species since they, along with the therapeutic effects, promote strategic sustainable development, based on the develop­ment strategy of Slovenia tourism, as stated in Slovenian Tourism Development Strategy 2012­2016.

Given the fact that over the last decade, we have had highly positive trends, both in the growing number of tourists and overnights as well as in tourism receipts, it is logical to de­fine a marketing concept for exploiting the so­cial functions of the forest which are presented antistres terapije, pozicioniranje usluga na trži­štu, definisanje pojedinačnih wellness proizvo­da, segmentaciju ciljnih kupaca i sprovođenje efikasnog marketing miksa.

Eksploatacija šuma u Sloveniji u smislu promovisanja antistres terapija, definitivno je atraktivna tržišna niša uokviru koje Slovenija može značajno povećati svoje prihode od turizma u kontekstu održivog razvoja.

Ključne reči: upravljanje stresom, šumski selfness, drveće, turistički potencijal, marketing in this paper. The latter covers the definition of anti-stress therapies, service positioning in the market, exemplifying individual selfness prod­ucts, segmentation of target customers as well as implementation of an effective marketing mix.

Forest exploitation in Slovenia in terms of marketing the anti-stress therapies is definitely a niche market where Slovenia can significantly increase tourism receipts in the context of sus­tainable development.

Key words: stress management, forest self-ness, trees, tourism potential, marketing

Uvod

Šuma kao prirodno stanište, šuma kao važan izvor energije, šuma koja obnavlja i isceljuje, drveće kao osnovni element šume. Šuma koja leči.

Šuma je okruženje u kojem lako možemo da se smirimo, štiti nas od buke urbanizacije. U šumi se susrećemo sa zvucima koji mogu imati i terapeutski efekat, kao na primer: žu-bor potoka, šuštanje lišća i sl. (Mlakar Mo-čilnik, Pirnat, 2010)

Slovenija je zemlja šuma, čak 58,4% teri­torije pokriveno je šumom (prema podacima iz 2012. godine, to je površina od 1,184,526 ha). 70% šuma je od bukve, jele i bukve i hrasta i bukve. Najniži udeo šuma je u istoč­noj Sloveniji, gde je, uglavnom u ravnicama Prekomurja i u delovima pored Drave, udeo šuma do 25% ili od 25-50%. Oblasti sa udelom šuma od preko 90% su na Pohorju, Dolenjskem Kočevskem, u Postojni, Trnovskoj šumi i drugim oblastima koje leže na većim nadmorskim visinama. (http://www.zgs.si/ fileadmin/zgs/main/img/CE/gozdovi_SLO/ Karte/Gozdnatost_KO.jpg)

Korišćenje prirodnih resursa šume, kao izvora zdravstvenog i wellness turizma, predstavlja jedan od alternativnih pristupa u oblikovaju wellness usluga u turizmu.

Kada je reč o neiskorišćenim resursima, novim metodama lečenja, a posebno o antistres  tretmanima,  Slovenija raspola­že bogatstvom prirodnih resursa, koji su potencijalnim gostima veoma zanimljivi. Ciljnim gostima – onima koji, pre svega, pate od povećane anksioznosti i prekomer-nog stresa – ovi resursi su preko potrebni.

Ovde je akcenat na aktuelnim pitanjima iz sfere antistres terapija. Većina populacije, inače, nije ni svesna da je pod stresom, sve do trenutka kada delovanje stresa prevaziđe početne faze i pređe u poslednju – fazu sa-gorevanja.

Stres je fiziološka, psihološka i bihejvio-ralna reakcija pojedinca na svaku promenu kojoj mora da se prilagodi. Stres može biti pozitivan, ukoliko se promene doživljavaju kao izazov. Štetno i opasno po zdravlje je kada osećamo, da ekološki zahtevi našeg okruženja prevazilaze naše sposobnosti. […] Duži period izlaganja stresu može dovesti do hroničnog umora ili bolesti. (http://www. institutsatori.si/Stres.pdf)

Koriščenje prirodnih resursa za otklanjanje stresnih poremećaja kao izvora zdravstvenog turizma

Psihijatar i psiholog, Dernovšek i Gorenc, u svojoj knjizi navode da je 70 – 80% svih poseta lekaru, na neki način način povezano sa stresom. Stres i stresni faktori nisu za sve ljude isti i podjednako teško (ili lako) rešivi. Od odnosa između naših zahteva i zahteva životne sredine i sposobnosti rešavanja istih zavisi da li će dejstvo stresa biti štetno i destruktivno (negativan stres) ili ćemo ga savladati i proaktivno delovati (pozitivan stres). U savremenim uslovima života stres je prirodna i potrebna pojava. Problem se javlja kada je stresnih situacija previše, kad su previše česte, prejake ili predugo traju. U takvim situacijama, stres može dovesti do različitih poremećaja (Dernovšek, Gorenc, Jeriček Klanšček, 2012, 8).

Stresni poremećaj može se manifestovati kroz fizičke simptome, promene u ponašanju, mišljanju i osećanjima.

Stresni poremećaji su:

• Gastrointestinalni poremećaji: čirevi, dijareja, gubitak apetita, prekomerna potrošnja hrane, gorušica, mučnina, povraćanje.
• Poremećaji srčanog rada: visok krvni pritisak, abnormalni otkucaji srca.
• Poremećaji imunog sistema, reumatoidni artritis, dijabetes melitus, neke vrste raka, alergija.
• Tegobe u mišićnom sistemu: grčevi u mišićima, bolovi u vratu i leđima.
• Respiratorni poremećaji: česte prehlade, astme.
• Mentalni poremećaji: zloupotreba psihoaktivnih supstanci (supstance koje prvenstveno utiču na funkcionisanje centralnog nervnog sistema i na taj način utiču na funkciju mozga) koje dovode do zavisnosti, anksiozni poremećaji i depresija (Dernovšek, Gorenc, Jeriček Klanšček, 2012, 8).

Za bolje razumevanje stresa i načina na koji se nositi sa njim, neophodno je reći ne­što više o stresorima (uzročnicima stresa) i efektima stresa. Oni su podeljeni u dve glavne grupe: fizički i psihološki stresori.

U fizičke stresore spadaju faktori sredine (npr. nekontrolisana buka smanjuje radnu efikasnost i motivaciju) i radni uslovi (npr. tempo rada, težina posla, broj radnih sati).

Nedostatak kontrole (stepen fleksi­bilnosti radnog vremena i tempo rada), interpersonalni konflikti koji se mogu javiti u odsustvu radnih resursa, nedovoljno jasne operativne funkcije, nepoštovanje interesa ili uočavanje nepravde, kao i sukob na rela­ciji posao-porodica, najčešći su izvori psiho­loških stresora.

Prisilna adaptacija emocionalnih reakcija predstavlja mehanizam emocionalnog iskustva pojedinca, koji je usklađen sa zahtevima određene profesije. U takvim okolnostima, pojedinci katkad moraju da glume i suzbijaju stvarne emocije da bi po­kazali one, prikladnije trenutnoj situaciji. Sve to iziskuje značajan kognitivni i fizio­loški napor, koji na duži rok uzrokuje stres. (http://sl.wikipedia.org/wiki/Stres_na_de-lovnem_mestu)

Postoje različiti nivoi primene antistres terapija: fizički nivo, nivo razmišljanja, nivo emocija i ponašanja.

Sve osnovne tehnike relaksacije stresa u telu (energetske vežbe za smirivanje i opuštanje, vežbe koje regulišu hormon stresa – kortizol, disanje, ishrana i antistres pića, kao i druge tehnike koje koristimo da bismo uspostavili ravnotežu i oslobodi­li emocionalnu napetost) imaju zajednički imenitelj, a to je pribegavanje prirodnoj sredini, gde je sagledavanje sebe i svojih unutrašnjih osećanja najefikasnije.

Stoga je razumljivo da wellness, koji spa­da u turističke aktivnosti, iako je sada mnogo više način života, u poslednjih deset godina pokazuje snažan porast i napredak, kao jed­na od turističkih usluga.

Prema istraživanju (“Strani turisti prema mesecu anketiranja, vrsti objekata, vrsti op-štine, zemlji prebivališta i motiva za dolazak na odmor u Sloveniju”) koje je 2012. godi­ne sproveo Republički zavod za statistiku Slovenije, došlo se zaključka da je jedan od glavnih na listi motiva za dolazak na od­mor u našu zemlju, bila briga za zdravlje i wellness usluge. Drugo istraživanje, na osno­vu kojeg su dobijeni podaci o motivima za dolazak stranih gostiju na odmor, pokazalo je, da su u julu i avgustu, opštine sa razvije­nim termalnim i zdravstvenim turizmom u Sloveniji dobile veoma visoku prosečnu oce-nu (od 4.0 do 4.7, na skali od 1-5).

Danas, kada turizam kao jedna od ret-kih industrija raste (podsetimo da je u 2011. bilo 983 miliona međunarodnih turističkih dolazaka u svetu, sa rastom od 4,6% u odno­su na 940 miliona 2010. godine, bez nazna­ke značajnog pada trenda), neophodno je razmišljati, pre svega, o primeni adekvatnih marketinških strategija.

U Strategiji slovenačkog turizma 2012 -2016 (Tomin, Vučković, 2013, 17) navodi se da „je upravo održivi razvoj strateški temelj, koji zahteva dalje korake i projekte, prema kojima će nas međunarodna stručna zajed­nica, a i šire zajednice, prepoznati kao odlič­nu, zelenu, aktivnu i zdravu destinaciju, koju posećuju sa velikim zadovoljstvom.”

To znači da moramo podići svest ljudi o resursima kojima raspolažemo, a zatim i osmisliti projekte, zasnovane na zdravlju i tzv. „zelenim rešenjima”. Šuma je jedna od alternativa koju treba razraditi, posebno u pogledu lekovitih dejstava antistres terapija.

U naučnoj raspravi pod nazivom „Značaj zvučnog snimka šume za njeg­ovu estetsku ulogu” (Mlakar Močilnik, Pirnat, 2010), ističe se terapeutski efekat zvučne slike šume, koja je testirana na 428 ispitanika. 55% ispitanika izjavilo je da zvuci šume deluju na čoveka umirujuće. Prema njihovim saznanjima, šuma je okruženje, u kome se čovek lakše smiri, jer nas štiti od buke urbanizacije. U šumi se susrećemo sa zvucima, koji takođe mogu imati terapeutski efekat, npr. žubor potoka, šuštanje lišća, itd. Takvi perceptivni kanali postaju posebno važni za slepe i slabovide osobe, kojima su druga čula osetljivija.

Moderan način života karakterišu brze promene, povećan nivo stresa, manjak kre­tanja, a uz to nam prete i ekološki faktori. Kao rezultat svega toga javljaju se bro­jni  psihosomatski  poremećaji,  psihološi stresovi, depresija, hronični umor itd. Prirodno okruženje, kao što su šume, a i pojedinačna stabla, mogu u velikoj meri doprineti eliminisanju ili ublažavanju te­goba. Sve je veći broj istraživanja koja potvrđuju pozitivne efekte drveća i šuma na ljudsko zdravlje i blagostanje. Od 1989. do 2008. godine urađeno je nekoliko studija (Mlakar Močilnik, Pirnat, 2010 prema Bell et al., 2005), koja pokazuju da šuma deluje antidepresivno, zvuci šume umirujuće i harmonično, kao neiscrpni izvor za obnav­ljanje potrošene i nefokusirane pažnje.

Šumski selfness – Prezentacija ekološke i socijalne funkcije šume u skladu sa smernicama Nacionalnog šumarskog programa Slovenije

Šuma je ekosistem, koji se sastoji ne samo od drveća sa svojim šumskim zaliha­ma, nego i od određenih abiotičkih činilaca u uzajamnom dejstvu biocenoze, gde baza gradi drveće, a ispod njih je fitocenoza žbunja, penjačica i zeljastih biljaka. Ne sme-mo zaboraviti ni na razgrađivače i životinje.

Šume se najčešće dele na: listopadne, četinarske i mešovite šume. Za šumu kao stanište, najvažnija je podela po slojevitosti (do 20 cm je sloj mahovine, do 1m su leko-vite biljke, do 5 m žbunje i do 40 m drveni sloj).

Važno je znati da neki šumski ekosistemi mogu imati ograničenu upotrebu u svrhu wellness-a, kao na primer, mediteranske ma­kije zbog svoje neprohodnosti, ariš zbog br­dovitog staništa, močvarna i priobalna šuma zbog insekata i hidroloških karakteristika zemljišta, šume sa aktivnom funkcijom odbrane ili degradirane šume zbog susneži-ce, požara, oštećenja od insekata, itd.

Nacionalni šumarski program uzima u obzir to da upravljanje šumama obuhvata ekološki i društveni vidik tj. njihovu funk­ciju. Na žalost navedene funkcije se još ne realizuju, jer je fokus upravljanja šumama na šumskim zalihama, prirastu, gajenju, kao i zaštiti šuma, šumskoj tehnici, šumskoj divljači i lovstvu, odnosno razvoju šume kao prirodnom elementu pejzaža.

Pored gore navedenog problema, postoj i problem integracije navedenih ekoloških društvenih fukcija šume kod vlasnika šuma

Funkcija šume kao okruženja koje je po­godno za razvoj različitih oblika turizma koje predstavlja objekat kulturnog nasleđa delimično se realizuje. Međutim, funkcija šume kao okruženja koje doprinosi kvalitetu života, a posebno zdravlju svih stanovnika, na žalost se ne ostvaruje, osim delimično na području Celja (Gradska šuma sa uređenim stazama u dužini od 14 km na južnoj peri­feriji grada i tzv. Pečovnik, šumoviti predeo u turističkom regionu, oko „Celjske koče”). Rekreativni turizam i uloga šuma ponekad se nalaze u ponudi turističkih operatera kao posebna grana wellness-a, iako wellness kao kategorija nije definisan u nacionalnom šumarskom programu.

Šuma posetiocima nudi, pre svega, mo­gućnosti za bavljenje fizičkim aktivnostima, mentalnu relaksaciju i blagostanje, zdravu ishranu, a ponekad negu tela. Patris Bouchardon (2000, 146) smatra da je drvo čoveku kao terapijsko ogledalo. Tokom kon­takta čoveka sa drvetom, njegova energija isprovocira ljudski odgovor u vidu rezonance i polja svesti.

Šumski selfness – novi zeleni turistički trend u Sloveniji

Pobednik konkursa za najinovativnijiu ideju u turizmu u Sloveniji je LTO Cerkno sa projektom „Šumski selfness”. Konkurs je raspisan od strane javne agencije SPIRIT Slovenija – Sektor za turizam i Ministarstva za ekonomski razvoj i tehnologiju. Autori nagrađenog projekta su Borut Pirih, Minca Slakonja i Polona Kavčić. Projekat se zasniva na primeni elemenata postojeće selfness po­nude na tržištu u prirodnom okruženju, sa prirodnim materijalima i lokalnim proizvo­dima.

U šumskom selfness-u, kao što nam uka­zuje engleski pojam, fokus je na introspektivi našeg unutrašnjeg delovanja, i pored fizičkog blagostanja, koji nudi wellness, fokus je i na ličnoj ispunjenosti. Selfness nije slovenački pronalazak, ali šumski selfness, koji se pre-pliće sa prirodom i izvodi na licu mesta, jeste. Lokalna turistička organizacija (LTO) Laufar Cerkno je nagrađena priznanjem „Snova-lec”, koju za ostvarenje novih originalnih ideja dodeljuju putem javne Agencije Spi­rit i Ministarstva ekonomije. Šumskog self-ness-a dosetila se grupa od četvoro mladih iz turističke zajednice LTO Laufar Cerkno i njihov projekat predstavlja novi zeleni trend u slovenačkom turizmu, zasnovan na korišćenju prirodnih resursa i lepote Cerkljanske pokrajine, bez štetnog uticaja na prirodu. Ideja je sjedinjena sa osnovnim smernicama održivog razvoja. To je prvi selfness program u Sloveniji, koji se odvija u „zagrljaju” Cerkljanskih šuma, sa prirod­nim materijalima i lokalnim proizvodima. Program se zasniva na organizovanim izle­tima po uređenim planinarskim stazama, sa stručno vođenim terapijama u idiličnim kolibama u prirodi.

Isceljujuća terapija obuhvata:

• prezentovanje energija koje pojedine vr­ste stabala imaju, kao i vežbe za prenos energije (slika 1),
• vođenu meditaciju, vežbe kretanja i vež-be relaksacije pod krošnjama drveća i na zelenim pašnjacima (slika 2),
• tehnike uspešnog prevazilaženja svako­dnevnog stresa,
• zvučne vođene terapije i odmor u vise­ćim mrežama (slika 3),
• predstavljanje refleksoterapije stopala, šetnja preko borovih iglica, razbijanje fizičkih blokada i izgradnja energetskog balansa (slika 4),
• korpu sa ukusnim specijalitetima – degustaciju lokalnih, prirodnih i organskih proizvoda
• detoksikaciju tela oblogama od lokalne braon gline i relaksaciju na krevetima napravljenim od bala sena, zdravo i ukusno kulinarsko iznenađenje opuštanje umornih nogu i stimulisanje cirkulacije krvi u nogama kupkom od sena.

Minca Slakonja (Slakonja, 2014), koja vodi program šumskog selfness-a, kaže da učesnici programa uče tehnike pomoću ko­jih mogu da se nose sa stresom, jačaju svo­je zdravlje i održavaju vitalnost. Učesnici terapije su dali veoma pozitivne komentare na program. Tako, na primer, Giacomo (18 godina) iz Arizone, SAD, kaže: „Vrlo dobar i opuštajući program, u kojem si izložen drugačijim iskustvima u odnosu na ona koja nude drugi. Najviše mi se svidela hrana, koja je na prvi pogled nešto posebno, a isto­vremeno je zdrava i ukusna, čak i nama, vegetarijancima. Moja lična ocena programa je da je služi za isceljenje tela, uma i duše.”

Šumski selfness i neke njegove usluge kao preteča novog tipa opuštanja

U wellness šumske proizvode/usluge, uzimajući u obzir održivost i trajnost, spa­daju:

• šumske staze i putevi namenjeni bezbed-nom kretanju kroz šumu po neravnom ili ravnom terenu,
• prirodna mahovina sa mekom mahovinom, koja pruža nizak nivo op­terećenja, za udobno kretanje i reflekso-logiju stopala, hodanje po suvom lišću ili palim iglicama, mekoj šumskoj travi i sl.,
• obeležene čulne staze sa različitim šumskim organskim i neorganskim materijalima, za kretanje po suvom, ro­snom ili vlažnom terenu,
• meditacija u blizini odabranih stabala, uz psihološku pripremu, u svrhu pove­ćanja blagostanja i fokusiranje na drveće koje poseduje energiju (npr. bukva uti­če na prevazilaženje straha, stidljivosti i daje samopouzdanje, bor vraća energiju, mulj smanjuju zamor, itd.), dodirivanje i grljenje drveća,
• upotreba smole i ulja za masaže, kupke i kozmetičke preparate,
• dodirivanje imirisanje šumskog zemljišta, biljnih ostataka, drveća i zeljastih biljaka, lišća, cveća, voća, pečurki itd.,
• branje šumskih plodova u ograničenim količinama (određeno Pravilnikom o zaštiti šuma, čl. 43). Pojedinac dnev­no može ubrati do 2 kg pečuraka, ke­stenja, borovnica, malina, kupina, šumskih jagoda, brusnica i mahovine, a maksimalno do 1 kg divljeg belog luka; kao i branje druge ‘divlje’ hrane u ograničenim količinama za sopstvenu potrošnju (na primer žirova, lekovitog bilja i sl.)
• posmatranje i slušanje šumskih životinja, naročito cvrkut ptica;
• fizička aktivnost u svrhu pripreme drveća pod kontrolisanim uslovima ili sadnje mladih sadnica.

Boravak u šumi treba blagotvorno da utiče na čoveka, a šuma, pri tom, treba da ostane što duže netaknuta, uz mogućnost samoobnove. O prirodi, šumama i drveću uvek moramo razmišljati, jer to je važan deo našeg nasleđa, simbol snage, mudrosti, plodnosti i života. Očuvane šume sa razno­vrsnim stablima za Slovence znače bogatstvo vredno življenja.

Stručnjak za wellness, mr Slavka Goj-čič kaže: „Selfness znači da čovek prima pravo, ali i odgovornost, da sam odluču­je o svom životu, da sam kontroliše svoje zdravlje i blagostanje, a to znači, da je akt donošenja odluke u rukama pojedinca i aktivno orijentisan na način da promenite životne navike, koje vas održavaju vitalnim i unapređuje vaše fizičko, mentalno i duhov­no zdravlje i blagostanje.”

Strategija implementacije šumskog selfness-a na tržište

U oblasti marketinga, važno je:

1. Definisati antistres terapije u skladu sa uticajem slovenačkih šuma. To znači da je neophodno uspostaviti saradnju sa stručnjacima iz oblasti wellness-a, bio-tehnike, psihijatrije, komunikacije, pe­dagogije i andragogije. Takav stručni tim treba da definiše antistres pakete i spro­vede u delo programe koji će se izvoditi u slovenačkim šumama kao prirodnim staništima.
2. Pozicionirati terapeutsko-lekovite desti-nacije na teritoriji Slovenije. Potrebno je prilagoditi i zakonsku regulativu, kako bi izvođenje lekovitih tretmana u šumskim područjima bilo dozvoljeno. U tom smi­slu, ograničenja ne bi bila velika i odno­sila bi se na korišćenje šume za šetnju i u tranzitne svrhe. Reč je o projektu koji zahteva minimalna ulaganja, ako oduz­memo ulaganja u stručnost i stručni nadzor u obavljanju antistres usluga.
3. Definisati pojedinačne wellness proizvo­de i njihov brend (Slovenija bi, u okvi­ru terapeutskog dejstva šume, mogla imati jedinstven vlastiti brend na tom području). Nosioci antistres terapija i projekti koji bi se praktikovali, moraju odrediti pre svega sledeće: koju potre­bu, ljudi koji su pod stresom, najradije zadovoljavaju u šumi. Na osnovu takve studije bi se, uzimajući u obzir prirodne faktore na određenoj lokaciji, definisali pojedinačni proizvodi (antistres paketi wellness usluga). Naravno, zbog tržišne prepoznatljivosti potrebno je definisati nazive pojedinačnih usluga, robne marke i sl. Od presudne važnosti je da stručnja­ci za komunikaciju utvrde najpogodnije komunikacijske kanale, putem kojih će antistres terapije uspešno biti implemen­tirane na tržište kod krajnjih korisnika usluga.
4. Segmentirati ciljne korisnike. Ko su ciljni korisnici? Kako ih segmentirati i na koji način dopreti do njih? Odgovori na ova pitanja su veoma važni za nosioce usluga antistres terapija. Kada su u pitanju ter-me ili wellness centri, segmentacija tržiš­nih korisnika vrši se na osnovu postojeće baze korisnika usluga. Slična je situaci­ja i kada je u pitanju seoski turizam. U slučaju da se formira novi pravni subjekt, neophodno je formirati bazu korisnika antistres wellness U prvom redu potrebno je definisati profil korisnika pomoću izvedenog sondiranja tržišta za traženi profil korisnika. Zatim je potreb­no odrediti tip korisnika: domaći i/ili strani gosti, pravni subjekti i/ili fizička lica, turisti i/ili domaćinstva, starosna dob korisnika i slično. 5. Sprovesti efektivan marketinški miks kombinacijom internet marketinga i klasičnog marketinga. Neophodno je utvrditi adekvatnu strategiju određivanja cena usluga, koja uzima u obzir troš­kove neophodne za realizaciju svakog paketa usluga, ponudu i tražnju, kao i ponudu konkurenata. Poseban značaj i dodatna vrednost antistres terapije nala­zi se pre svega u načinu izvođenja usluge. Dodatna vrednost usluge mora biti jasno definisana i mora se razlikovati od dru­gih wellness antistres terapija. Sledeći korak odnosi se na kanale dis­tribucije kojima se antistres programi nude potencijalnim kupcima. To mogu biti direk­tni i indirektni kanali.

U slučaju kada se marketinški projekat započinje bez podrške već postojećeg kapi­tala i bez upotrebe već uhodanih kanala dis­tribucije, potrebno je uspostaviti, pre svega, direktni marketing (npr. kroz elektronsku poštu, klasičnu poštu i sl.). Gosta treba pri­vući novim sadržajima, i stvoriti kod njega potrebu za novom wellness uslugom.

U već p ostojećem direktnom marketingu, svaki gost se tretira kao potencialni nosilac novih usluga. Sa onim gostima koji se već nalaze u bazi razvijenih wellness centara, komukacija se ostvaruje putem direktnih marketinških kanala: telefonom, faksom, elektronskom poštom.

U slučaju kada su ustanovljeni i indirek­tni kanali distribucije, antistres programi i terapije koje se izvode u slovenačkim šuma­ma postaju sastavni deo ponude posrednika (npr, domaćih i stranih agencija, elektron­skih veb posrednika, kao što su različite in­ternet agencije, globalni distributivni sistemi i provajderi itd).

Promocija kao treći element marketing miksa koji će ovde biti pomenut, odnosi se na sve aktivnosti neophodne za privlačenje pažnje i zadržavanje interesovanja gostiju za nove sadržaje antistres terapija. U ovom tre­nutku, usled nepovoljne ekonomske situacije u zemlji, jedan od većih problema predstav­lja manjak sredstava u budžetu namenjenom za promociju. Iz tog razloga se, kao “jeftini­ja”, a podjednako efikasna opcija – ukoliko je prate originalnost ideje i odličan sadržaj – nameće opcija internet marketinga.

Za izvođenje marketing antistres paketa u slovenačkim šumama obavezno se uzi­maju u obzir i rezultati dobijeni merenjem svake preduzete tržišne aktivnosti. Jedino je ličnom prodajom moguće na licu mesta i odmah pribaviti povratnu informaciju. Tak­tike odnosa s javnošću podrazumevaju razne publikacije (E-vesti, kupone itd), pozitivne afirmacije na veb sajtovima (samostalno ili kao gost na stranom provajderu), kao i kori-šćenje komentara najboljih blogera u oblasti turizma i wellness-a. Takođe, neophodno je organizovati događaje, poput specijalizovanih turističkih sajmova, dana otvorenih vra­ta i sl.

Vlada RS (Republike Slovenije) je u 2012. godini identifikovala turizam kao jedan od najvažnijih sektora za stvaranje novih radnih mesta koji ima pozitivan uticaj na regionalni razvoj (Tabela 1).

Činjenica je da slovenački turizam, u poslednjih deset godina, pokazuje izrazito po­zitivan trend u oblasti broja turista i noćenja, kao i u prihodima ostvarenim od turizma. Prema oceni Slovenačkog turističkog i pu­tujučeg saveza, Slovenija od turizma godiš­nje stvara 12% BDP-a. Jedan od osnovnih principa slovenačkog turističkog brenda je zeleni turizam.

 

Zaključak

S obzirom na to da su stresni faktori uče­stali pratioci svakodnevnog života, logično je obratiti pažnju na sveprisutnije turističke usluge koje korisnicima nude opuštajuće te­rapije u sklopu wellness-a, a u najnovije vreme i selfness-a.

Slovenački tim mladih preduzetnika oformio je novu frazu (selfness) i turističku uslugu u sklopu nagrađenog projekta „Šum­ski selfnes” i time otvorio nove mogućnosti razvoja turističkih usluga.

Slovenija je država, koja zbog svog geo­grafskog položaja i prirodnih resursa, nudi idealno okruženje za upražnavanje šumskog selfness-a, a ujedno sledi zacrtane smernice održivog razvoja, koje je Vlada Republike Slovenije navela u svom strateškom doku­mentu Strategija turizma RS 2012-2016. Šta-više, šumski selfness zadovoljava ekološku i društvenu funkciju šuma, a to su ciljevi na koje je takođe usmeren i Nacionalni šumar­ski program Slovenije.

Dobro postavljena strategija implemen­tacije šumskog selfness-a na šire tržište, prepoznatljivost brenda šumskog selfness-a i njegovih antistres paketa, mogu značajno uticati na povećanje prihoda od turizma u Sloveniji.

 

Izvori i literatura

Bouchardon, P. (2000). Zdravilna energija dreves. Ljubljana. Ara.

Dernovšek, M. Z, Gorenc, M in Jeriček Klan-šček, H. (2012). Ko te strese stres: kako prepoznati in zdraviti stresne, anksiozne in depresivne motnje. Ljubljana : Inštitut za varovanje zdravja Republike Slovenije.

Dvornik, Z. (2014). [Online]. Stres. Inštitut Sa-tori. Dostupno internetnom linku: http:// www.institutsatori.si/Stres.pdf.

Geister, I. et al. (1999). Izbrana življenjska okolja rastlin in živali v Sloveniji. Ljublja­na: Modrijan.

Košutnik, D, Skok, I. in Hostnik, R. (2013). Celjski mestni gozd v Pečovniku. Ljublja­na: Zavod za gozdove Slovenije.

Kotar, M. in Batič, F. (2005). Zgradba, rast in donos gozda na ekoloških in fizioloških os-novah. Ljubljana: Zveza gozdarskih društev Slovenije : Zavod za gozdove Slovenije.

Mlakar Močilnik, J. in Pirnat, J. (2010). Pomen zvočne podobe gozda za njegovo estetsko vlogo. V strokovni reviji Gozdarski vest-nik, letnik 68, št. 3, str. 178-189.

Slakonja, M. (2014). Gozdni selfness – globin-ska sprostitev za ravnovesje telesa, uma in duha. [Usmeni izvor i napomene].

Statistični urad Republike Slovenije (2014). [Online]. Sklenitve in razveze zakonskih zvez, Slovenija, 2012 – končni podatki. Dostupno internetnom linku: http://www. stat.si/novica_prikazi.aspx?id=5583.

Tavčar, B. (2014). Grafički material.

Tomin Vučkovič, M. et al. (2013). Strategija razvoja slovenskega turizma, junij 2012­2016; partnerstvo za trajnostni razvoj slov-enskega turizma. Ljubljana: RS Vlada Re­publike Slovenije.

Uradni list RS, št. 114/2009. [Online]. Pravil­nik o varstvu gozdov. Dostupno internet-nom   linku:   http://www.uradni-list.si/1/content?id=95789.

Urad vlade za komuniciranje. (2014). [Online]. Priročnik znamke Slovenije. Dostupno in-ternetnom linku: http://www.ukom.gov.si/ fileadmin/ukom.gov.si/pageuploads/doku-menti/Programi_in_porocila/prirocnik-znamka-slovenije.pdf.

Veselič, Živan et al. (2014). Nacionalni gozdni program in razvoj gozdov v Sloveniji. V strokovni reviji Gozdarski vestnik, letnik 72, št. 2, str. 76-94.

Zavod za gozdove Slovenije. (2014). [Online]. Delež gozda po GGE (%).Dostupno in­ternetnom linku: http://www.zgs.si/file-admin/zgs/main/img/CE/gozdovi_SLO/ Karte/Gozdnatost_KO.jpg.

Zavod za gozdove Slovenije. (2014). [Online]. Splošni podatki in dejstva o gozdovih v Sloveniji. 2014. Dostupno internetnom linku: http://www.zgs.si/slo/gozdovi-slov-enije/index.html. Wikipedia. 2014. Stres na delovnem mestu. [Online]. Dostupno internetnom linku: http://sl.wikipedia.org/wiki/Stres_na_ delovnem_mestu.

***

Darija Cvikl – Višja strokovna šola za gostinstvo in turizem Bled, Slovenija Barbara Pajk – Šola za hortikulturo in vizualne umetnosti Celje, Slovenija
UDK 338.483.11
338.48-6:613.86